1917 Ekim Devrimi, sömürgecilikle şekillenen Çarlık Rusyanın mirası olan Orta Asya algısı üzerinde derin bir etki yaratmıştır. Rus imparatorluk oryantalizmini devralan Sovyetler, eski Doğuyu etnik ve bölgesel kimlikleri ortadan kaldırma amacıyla ürettikleri yeni söylemler ile yönetme ve dönüştürme çabası içerisine girmişlerdir. Dolayısıyla rasyonel, seküler ve devrimci Sovyet düşüncesinin karşısında konumlandırılan egzotik, bâtıl ve karşı-devrimci Orta Asya’nın hızlı bir şekilde Sovyetleştirilmesi, devletin en hayati politikalarından birisi olmuştur.
İnsanların dünyayı Bolşevik penceresinden görmelerini amaç edinen bu seferberlik ve propaganda faaliyetlerinin içerisinde en önemli rolü ise Sovyet sineması oynamıştır. Bu bağlamda özellikle 1920’lerden 1930’ların ortalarına kadar Orta Asya Cumhuriyetleri’nde yaşanan karışıklıklar ve bu karışıklıkların devrim muhafızları tarafından bastırılmasını konu alan tarihsel devrim filmleri Sovyet sineması içerisinde önemli bir kategori oluşturmuştur.
Mihail Romm’un 1936 yılında yönetmenliğini yaptığı Trinadtsat (On Üçler – Тринадцать – The Thirteen) filmi de Sovyet sinemasında propaganda kavramını tam manasıyla karşılayan filmlerden birisi olarak öne çıkmayı başarmıştır. Film, Sovyet idaresinin halk nazarındaki Doğuya ve doğululuğa etki etmek için ürettiği değerli çalışmalardan birisi olmuştur. Amerikan westernlerinden etkilenilerek çekilen film, Orta Asya’da tüm yönleriyle geri kalmış bir bölgenin, devrimci Sovyet ruhu ile yerli düşman unsurlardan arındırılarak rehabilite edilmesini konu etmiştir.
Sovyet sinemasına sadece filmleriyle değil yazdığı kitaplarla da katkı sağlayan Mihail Romm, son derece zorlu şartlarda ve yıllar süren bir çaba ile çektiği bu filmle büyük bir başarı yakalamış, etkisini bugün bile sürdüren kült bir film yaratmıştır. Dikkatle ve özenle yazılmış bir senaryo ile Bolşevikler aracılığıyla oluşturulan Sovyetlerin sömürgeci söylemi üzerine inşa edilen Trinadtsat filmi, cahil, bağnaz, ilkesiz ve karşı-devrimci gibi negatif bir mesaj yükü ile donatılmış, düşman “Basmacılar” üzerinden üretilen Sovyet oryantalist söylemini tüm detaylarıyla yansıtması açısından Sovyet propaganda sineması için değerli bir örnek teşkil etmiştir. Diğer yandan Mihail Romm’un Trinadtsat’ı Stalin’in talimatıyla çektiğine dair güçlü iddiaların bulunması, filmi daha da değerli hale getirmektedir.
Sovyet Sineması, Mihal Romm, Sovyet Propaganda sineması ve Basmacıların sinemada yaratılan imajı üzerine daha fazla bilgi edinmek isteyenler, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı’nda çalışan Dr. Öğr. Üyesi Mertcan Akan ile Arş. Gör. Dr. Ali Balcı’nın Mart 2024’te Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi’nde yayınlanan “Mihail Romm’un Trinadtsat Filminde “Basmacılar” isimli makalelerini inceleyebilirler. Makalede, Sovyetlerin Basmacılara karşı olan bakışının tarihî ve politik zemininin anlaşılabilmesi adına tarihsel, ideolojik ve göstergebilimsel çözümleme ile incelenen Trinadtsat filmi, Sovyet sineması severlere değerli bilgiler sunuyor.
Makaleye ulaşmak için tıklayınız
İki ayrı afişi bulunan filmin çekimleri 1936 yılında, Türkmenistan’da Aşkabat’a 20 km uzaklıktaki Karakum Çölü’nde başlamıştır. Ekip, Romm’un, “en yakın dikili ağacın 15 kilometre uzakta, köylülerin hayatlarında hiç gerçek bir gül görmemiş olmalarına rağmen kapılara gül desenleri çizdiği” bir yer olarak tarif ettiği Çoğanlı Köyü’nde konaklamıştır. 71 dereceye ulaşan sıcaklıklar sebebiyle personelin bir kısmı aşırı sıcağa ve susuzluğa bağlı olarak maruz kaldığı dizanteri ve benzeri hastalıklar sebebiyle kısa süre içerisinde sağlığını kaybetmiş ve film geri kalan 18 kişi ile çekilebilmiştir (Makalede detaylarına ulaşılabilir). Yakın çekimler ve bazı detaylar ise Moskova’da set ortamında kayda alınmıştır.
Filmden önemli bazı önemli sahneler / Some important scenes in film
- Trinadtsat Filmin Künyesi
- Tür: Macera.
- Yönetmen: Mikhail Romm.
- Senaryo yazarları: Joseph Prut – Mikhail Romm
- Oyuncular: Ivan Novoseltsev (Zhuravlev, takım lideri), Elena Kuzmina (Marya Nikolaevna – Zhuravlev’in karısı), Alexander Chistyakov (Alexander Petrovich Postnikov – profesör jeolog), Andrey Fayt (Skuratov (Beyaz Muhafız yarbay), Ivan Kuznetsov (Yusuf Akçurin), Alexey Dolinin (Alexey Timoshkin), Pyotr Masokha (Sviridenko), Ivan Yudin (Petrov – P. Yudin olarak anıldı), Dmitry Zolts (Mitya Levkoev), Victor Kulakov (Nikolai Balandin), Stepan Krylov (Zhurba), Aleksandr Kepinov (Muradov), Ağa-Rza Kuliev (Kuliev), Nikolai Kryuchkov (Nikolai Gusev).
- Operatör: Boris Volchek.
- Besteci: Anatoly Aleksandrov.
- Film şirketi: Mosfilm.
- Süre: 90 dakika
- Ülke: SSCB
- Dil: Rusça
- Yıl: 1936
- IMDb Kimlik: 0028413
Soviet Propaganda Cinema, Mikhail Romm and Basmachi
Soviet Propaganda Cinema, Mikhail Romm, and the Basmachi
The October Revolution of 1917 had a profound impact on the perception of Central Asia, which was shaped by the legacy of colonialist Tsarist Russia. Inheriting the Russian imperial orientalism, the Soviets embarked on a campaign to govern and transform the former East with new discourses aimed at eradicating ethnic and regional identities. Therefore, the rapid Sovietization of exotic, superstitious, and counter-revolutionary Central Asia against the backdrop of rational, secular, and revolutionary Soviet thought became one of the state’s most vital policies.
Soviet cinema played a crucial role in this mobilization and propaganda effort, particularly from the 1920s to the mid-1930s, with historical revolutionary films depicting the turmoil in the Central Asian Republics and their suppression by revolutionary guards forming an important category within Soviet cinema.
Mikhail Romm’s 1936 film “Trinadtsat” (The Thirteen) stands as one of the valuable propaganda films produced by the Soviet Union to influence public perception of the East and easternness. Influenced by American westerns, the film portrays the rehabilitation of a backward region in Central Asia, purged of indigenous enemies and imbued with the revolutionary Soviet spirit.
Mikhail Romm, who contributed not only through his films but also through his written works to Soviet cinema, achieved great success with this film, which he directed under extremely challenging conditions and years of effort. Built upon a carefully crafted screenplay reflecting the colonialist discourse of the Soviets through the Bolsheviks, “Trinadtsat” is a valuable example of Soviet propaganda cinema, laden with a negative message portraying the enemy “Basmachi” as ignorant, bigoted, unprincipled, and counter-revolutionary. Furthermore, strong claims suggesting that Mikhail Romm directed “Trinadtsat” on Stalin’s orders add further value to the film.
Those interested in learning more about Soviet Cinema, Mikhail Romm, Soviet propaganda cinema, and the image of the Basmachi created in cinema can explore the article titled “Basmachi in Mikhail Romm’s Trinadtsat Film” by Dr. Mertcan Akan and Dr. Ali Balcı, published in the March 2024 issue of the Eurasian International Research Journal. Through historical, ideological, and semiotic analysis, the article delves into the film “Trinadtsat” to understand the historical and political context of the Soviet perspective on the Basmachi, offering valuable insights to enthusiasts of Soviet cinema.
The filming of the movie, which had two separate posters, began in 1936 in the Karakum Desert, 20 km from Ashgabat, Turkmenistan. The crew stayed in the village of Choganly, described by Romm as a place where “the nearest tree is 15 kilometers away, and where villagers draw rose patterns on doors despite never having seen a real rose in their lives.” Due to temperatures reaching 71 degrees Celsius, some of the crew quickly fell ill with diseases such as dysentery due to extreme heat and dehydration, resulting in the loss of health for some members, and the film could only be completed with the remaining 18 people (details are available in the article). Close-ups and certain details were recorded on set in Moscow.
This article was translated with ChatGPT.
Советское пропагандистское кино, Михаил Ромм и Басмачи
Октябрьская революция 1917 года глубоко повлияла на восприятие Центральной Азии, которое было сформировано наследием колониальной Царской России. Наследуя русский имперский ориентализм, советские власти приступили к кампании по управлению и преобразованию бывшего Востока с помощью новых дискурсов, направленных на ликвидацию этнических и региональных идентичностей. Таким образом, быстрая советизация экзотической, суеверной и контрреволюционной Центральной Азии на фоне рациональной, светской и революционной советской мысли стала одной из наиболее важных политик государства.
Советское кино сыграло ключевую роль в этом мобилизационном и пропагандистском усилии, особенно с 1920-х годов до середины 1930-х годов, когда исторические революционные фильмы, изображающие беспорядки в Центральноазиатских республиках и их подавление революционными гвардейцами, стали важной категорией в советском кино.
Фильм Михаила Ромма 1936 года “Тринадцатый” является одним из ценных пропагандистских фильмов, созданных Советским Союзом для воздействия на общественное восприятие Востока и восточности. Под влиянием американских вестернов фильм изображает реабилитацию отсталого региона в Центральной Азии, очищенного от местных врагов и наполненного революционным советским духом.
Михаил Ромм, внесший свой вклад не только через свои фильмы, но и через свои письменные работы в советское кино, добился большого успеха с этим фильмом, который он снял в крайне сложных условиях и годами труда. На основе тщательно проработанного сценария, отражающего колониальный дискурс советских властей через большевиков, “Тринадцатый” является ценным примером советского пропагандистского кино, заряженного негативным сообщением, изображающим вражеских “Басмачей” как невежественных, узколобых, безпринципных и контрреволюционных. Более того, сильные утверждения о том, что Михаил Ромм снял “Тринадцатый” по указанию Сталина, придают фильму дополнительную ценность.
Те, кто заинтересован в изучении советского кино, Михаила Ромма, советского пропагандистского кино и образа Басмачей, созданного в кино, могут изучить статью под названием “Басмачи в фильме Михаила Ромма “Тринадцатый” (Basmachi in Mikhail Romm’s Trinadtsat Film)” Доктора Мертджана Акана и доктора Али Балджы, опубликованную в марте 2024 года в журнале “Евразийские международные исследования”. Через исторический, идеологический и семиотический анализ статья изучает фильм “Тринадцатый”, чтобы понять исторический и политический контекст советского взгляда на Басмачей, предлагая ценные идеи для любителей советского кино.
Для доступа к статье, нажмите здесь.
Съемки фильма, у которого было два отдельных постера, начались в 1936 году в Каракумской пустыне, в 20 км от Ашхабада, в Туркменистане. Съемочная группа остановилась в деревне Чоганлы, описанной Роммом как место, где “ближайшее дерево находится в 15 километрах, и где деревенские жители рисуют цветочные узоры на дверях, не видя настоящего цветка в своей жизни”. Из-за температур, достигающих 71 градус по Цельсию, часть съемочной группы быстро заболела болезнями, такими как дизентерия из-за экстремальной жары и обезвоживания, что привело к потере здоровья для некоторых участников, и фильм мог быть завершен только с оставшимися 18 человеками (детали доступны в статье). Крупный план и некоторые детали были записаны на съемочной площадке в Москве.
Эта статья была переведена с помощью ChatGPT.